HalkbilimiEl Sanatları

Geleneksel El Sanatları Nelerdir?

Geleneksel ( Yöresel ) El Sanatlarımız Hakkında Bilgi

Türk el sanatları kavramı geniş manada el sanatları uğraşlarını kapsamak ile beraber, genel tanımı şöyledir: El yapımı ürünler sanatkarlar tarafından elle, el aletleri kullanılmak suretiyle veya el ile yapılan katkının, nihai ürünün en önemli bileşeni olması kaydıyla, mekanik araçlar yardımı ile üretilen; geleneksel veya gelenekselden uyarlanmış çağdaş tasarımların kullanıldığı estetik, işlevsel, dekoratif, sanatsal veya kültürel özellikler taşıyan ürünlerdir.

 Asıl işi çiftçilik olan ve hayatını çiftçilikle kazanan, köyde oturan nüfusun, boş zamanını değerlendirmek, elde ettiği ürünlerle hem yaşam düzeyini yükseltmek, hem de fazlasını satarak ek bir gelir elde etmek amacıyla uğraştıkları yardımcı zanaatlara Köy El Sanatları denir. Bu bağlamda Bakanlığımız el sanatları çalışmaları, köy el sanatları çalışmaları içinde yer almaktadır. İstihdamı artırmak, ana gelir veya ek gelir temin ederek, gizli işsizliği önlemek ve kuşaklar arası kültür aktarımını da gerçekleştirmek asıl amaçtır. Kaybolmuş veya kaybolmaya yüz tutmuş olan Türk kültürünü yansıtan el sanatlarımızın araştırılarak, geliştirilmesini, yayılmasını, tanıtılmasını sağlayıcı ve el sanatları mamüllerinin pazarlanmasını kolaylaştırıcı tedbirleri almak Bakanlığımız görevleri arasındadır.

Son yıllarda köylerden şehirlere olan yoğun göç dolayısıyla şehirlerde oluşan gecekondu ve varoşlarda yaşayanlar kendilerine has yaşam biçimlerini her yönüyle kentlere taşımışlardır. Bu sebeple, köy el sanatlarımızın bir çoğu artık şehirlerde de yapılmaktadır. Belediyeler, il özel idareleri, çeşitli bakanlıklar, sivil toplum örgütleri tarafından eğitimi, üretimi ve pazarlanması yapılarak ailelere ek gelir sağlamanın yanında insanlarımızı beşeri konularda da eğiterek sosyal ve kültürel seviyenin yükselmesine yardımcı olunmaktadır.

Köy el sanatları, kullanılan hammaddeye göre yedi ana gruba ayrılmıştır.

  • 1-Hammadde olarak lif işleyen el sanatları,
  • 2-Hammadde olarak ağaç işleyen el sanatları,
  • 3-Hammadde olarak taş işleyen el sanatları,
  • 4-Hammadde olarak toprak işleyen el sanatları,
  • 5-Hammadde olarak maden işleyen el sanatları,
  • 6-Hammadde olarak deri işleyen el sanatları,
  • 7-Hammadde olarak ince dallar, saplar ve ağaç çeşitleri işleyen el sanatları.

HAMMADDESİ LİF OLAN EL SANATLARI

Kirkitli dokumalar; halı, kilim, yaygı, cicim; mekikli dokumalar; geleneksel bez, kumaş dokumalar, çuvallar ve kuşaklar; örgü işleri; kazak, fanila, kese, keçecilik, kolon dokuma, oya, dantel, kaneviçe işleme, yazmacılık gibi birçok alanda hayvansal ve bitkisel lifler kullanılır.

HAMMADDESİ AĞAÇ OLAN EL SANATLARI

El sanatları ile ilgili yardımcı araçlar olan çıkrıklar, tezgahlar, makaralar, kalıplar; tarım araçları; masa, sehpa, sedir, koltuk, şifoniyer, dolap, ayna, gümüşlük gibi dekoratif amaçlı kullanılan eşyalar; iç mimaride, mihrap, mimber, kapı kanatları; mutfak araçları, tekne, kaşık, oklava, bıçak ve müzik araçları gibi daha sayamadığımız bir çok alanda ağaç kullanılmaktadır.

HAMMADDESİ TAŞ OLAN EL SANATLARI

Bunlar, iç ve dış mimaride, restorasyon da, tarımda, evlerde kullanılan eşya ve aksesuarlar, mermer, kıymetli ve yarı kıymetli taşlardan yapılan süs eşyaları gibi sınıflandırılabilir.

HAMMADDESİ TOPRAK OLAN EL SANATLARI

Bunlar, kerpiç yapımı, çanak, çömlek, çiniler şeklinde özetlenebilir.

HAMMADDESİ MADEN OLAN EL SANATLARI

Kapı, pencereler ve kulpları, marangoz araçları, çeşitli ev eşyaları, tarım ve savaş araçları, altın ve gümüşten yapılan süs ve dekoratif eşyalar, müzik aletleri gibi günlük kullanılan ve dekoratif eşya yapımının yanında, sayamadığımız bir çok alanda da el sanatları ürünlerinde maden kullanılır. Ayrıca, camdan yapılan el sanatlarımız da bu sınıfa dahil edilebilir.

HAMMADDESİ DERİ OLAN EL SANATLARI

Hayvancılık koşum takımları, müzik araçları, giyim eşyaları, günlük kullanım eşyaları, çiftçilik, tarım araçları, süs eşyaları, mobilya ve aksesurlar gibi pek çok alt gruba ayırabiliriz.

HAMMADDE OLARAK İNCE DALLAR, SAPLAR VE AĞAÇ ÇEŞİTLERİ İŞLEYEN EL SANATLARI
Sepetler, mobilya ve aksesuar şeklinde günlük kullanılan eşyalar, hasır, çanta, sehpa, koltuk gibi sıralanabilir.
 

Türk El Sanatları geleneksel yapıda, yöresel çeşitlilikler gösterir. Hayvancılığın gelişmiş olduğu yörelerde halı-kilim ve battaniye ile yöresel kumaş dokumacılığı yaygın olarak görülür. Taş ve ağaç olarak zengin olan yerlerde ağaç ve taş işlemeciliği gibi çeşitlilikler, gerek hammade, gerek istihdam ve ekonomik canlılığı artırmak ve ortaya çıkan talebi karşılamak, gerekse ihtiyaçtan doğan sebeplerle yaygınlaşır. Örneğin Kastamonu yöresinde geleneksel el dokuması kumaş ve ahşap oymacılığı, Eskişehir de lületaşı işleme gibi uğraşlar, hem hammadde bulunmasına bağlı olarak hemde geleneksel olarak sürdürülmektedir. Siirt Battaniyesi de buna bir örnek teşkil etmektedir. Bu konuda daha bir çok örnek vermek de mümkündür. Hatta dokunan halılar, kilimler ve battaniyeler yörelerine göre şekillendirilmiş, kalitelendirilmiş ve isimlendirilmişlerdir.

ÖNEMİ

Sanat; tarihler boyu insanoğlunun ruh zenginliklerini, hicranlarını, isyanlarını, neşelerini, çoşkularını, hayallerini, hüzünlerini ve hasretlerini dile getirmekte aracı olmuştur. Şiir olur, destan olur, dilden dile gönülden gönüle akarak yaşar. Halı olur, kilim olur üzerinde gelinler, kızlar oynar, oyalı bir mendil olur, sevgiliye sallanan…

Milletlerin ve onların meydana getirdikleri medeniyetlerin gücünün sadece kazandıkları savaş ve fethetlikleri coğrafya ile ölçülmeyeceği o medeniyetlerden kalan sanat eserleriyle de değerlendirmek gerektiği bilinen bir gerçektir.

Vatanımız, insanoğlunun en eski yerleşim yerlerindendir. Üzerinde, medeniyetler doğmuş ve yok olmuş, çok çeşitli milletleri ve uygarlıkları bağrına basmıştır. Bundan dolayı ülkemizde el sanatları motif, desen açısından çok zengindir. Ülkemiz hammadde açısından da çok zengin durumdadır. El emeği, alınteri, göz nuru ile üretilen el sanatlarını yaşatıp, ekonomiye kazandırmak, talebi artırıcı çalışmalar yapmak, ayrıca var olan güzellikleri Dünya?ya gösterip hem kültürel hem de ekonomik manada hak ettiğimiz seviyeye gelmek için, el sanatlarına gerekli alakayı cidiyetle göstermemiz gerekmektedir. Ayrıca, ülkemizde köyden şehire hızlı göç yaşanmaktadır. İnsanlar doğdukları yerde istihdam edilip yaşatılırsa göç önlenir, bununla beraber çarpık şehirleşme gibi pek çok meselenin çözümü de kolaylaşacaktır.

El sanatları, insanların maddi ve manevi ihtiyaçlarının karşılanmasında çok önemli bir yer tutmaktadır. Özel bir mekana ve fazla paraya ihtiyaç duyulmadan üretim yapılabilir. Tarım kesiminde çalışanlar kışın boş zamanlarında el sanatları ile meşgul olup, tarımsal hammadde üretimde değerlendirebilirler. Ayrıca, milli ve manevi değerlerimizi, zevklerimizi yansıtan motif ve desenlerin örf ve adetlerin geliştirilmesi, öğretilmesi kaybolmasının önüne geçilmesi, yaşatılması sağlanır.

El emeği, göz nuru, sabır ve alın teri karışmış muhteşem mazimizden gelen ve hayal ettiğimiz daha muhteşem bir istikbale aktarılması mecburi olan el sanatlarının yaşatılması ve geliştirilmesi için herkes ve her kurum vicdani sorumluluk hissetmelidir.
YAYÇEP

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir